İş Kazası Nedir?
İş kazası olarak adlandırılan kazaları geçiren çalışanların sayıları her geçen yıl artış göstermektedir. 2020 yılı temel alındığında sadece ilk beş ayda 750 işçi yaşamını kazalar yüzünden kaybetmiştir. Yıllık ortalama küçük ya da büyük kaza sayısı ise 400 bini geçmektedir. Bu bakımdan iş kazası geçirmiş olan işçilerin haklarının neler olduğunu bilmeleri son derece önemlidir. İş kazası tanımı itibariyle işçinin işini yaparken, işine giderken ya da işiyle ilgili herhangi bir eylemi sırasında kaza geçirmesidir. İş kazası davaları görülürken işverenin kusurlu olması zorunlu tutulmamaktadır. Çünkü bazı kazalar kimsenin kusuru olmadan da gerçekleşebilmektedir ve bu durumlar da iş kazası olarak sayılmaktadır.İş Kazası Sayılan Haller Nelerdir?
İş kazası bildirimi yapmak için öncelikle iş kazası sayılan haller bilinmelidir. Konuyla ilgili olarak ilk öne çıkan nokta işyeri dışında kaza yaşandığında bu durumun da iş kazası sayılmasıdır. Ancak bu noktada dikkat edilmesi gereken konu, işyeri dışında geçirilen kaza işyeri sahibi tarafından çalışanın görevlendirilmesi sonucunda gerçekleştiğinde kabul edilmektedir. Başka bir deyişle çalışan, işveren tarafından işyeri dışında bir yerde görevlendirilmişse bu durumda kaza yaşaması halinde iş kazası yaşamış olmaktadır. Bu durumun dışında farklı noktalar da iş kazası sayılmaktadır.Serviste Geçirilen Kaza İş Kazası Olur mu?
İş kazası sayılan durumlar içinde pek çok çalışanın işi gereği servis ya da firma aracını kullanması da merak edilmektedir. İşyeri tarafından tahsis edilmiş bir aracın bulunması ve çalışanın işin yapıldığı yere getirilip götürülmesi sırasında kaza yaşanması halinde bu durum iş kazası sayılır. Örnek olarak işverenin kiralamış olduğu minibüs ya da işyerine ait olan servis aracı ile çalışanın sabah evinden iş yerine, iş sonunda da işyerinden evine götürülüp getirilmesi esnasında meydana gelecek olan tüm trafik kazaları bu kapsamda olmaktadır. Bu kısımda sürücünün hatası da aranmamaktadır. Aynı şekilde iş tanımı gereği örneğin dağıtımcılık gibi, çalışan araç sürmek zorundaysa ve mesai saatleri içinde aracı ile trafik kazası yaşarsa bu durum da iş kazası olarak kabul edilir. Fakat gerek iş gereğince gerekse de işe gidip gelmek için kendi şahsi aracını kullandığı zaman yaşayacağı kazalar iş kazası olarak kabul edilmezler. Çalışanların iş kazası durumunda çeşitli haklar elde edebilmeleri için bu noktaya dikkat etmeleri gerekir.Mesai Saatleri Dışındaki Kazalar İş Kazası Olur mu?
Mesai saatleri dışındaki kazalar eğer çalışan işyerinde bulunuyorsa ve bu esnada kazaya uğrarsa iş kazası olarak kabul edilirler. Bu bakımdan ilgili kanunlar çalışanın işyerinde olmasını yeterli görmektedirler. İşyerinde çalışanların başına gelen tüm durumlar; bu kapsamda kalp krizi, felç, beyin travması gibi hastalıklar da iş kazası olarak kabul edilirler.İş Kazası Sonrası Yapılması Gerekenler Nedir?
İş kazası sonrası yapılacaklar öncelikle kaza geçirmiş olan çalışanın öncelikle tedavi görmüş olduğu doktordan raporunu iş kazası olarak tutmasını istemek olmalıdır. Hastane polisine ya da diğer kolluk güçlerine de şikayetçi olduğundan bahsetmelidir. İşveren kazayı SGK’ya bildirim yapmamışsa kazaya uğrayan çalışan tarafından dilekçe verilerek bildirim yapılması gerekmektedir. Bu nokta işveren için tazminat davası açmak da mümkün olmaktadır. Ancak sen temelde iş kazası sonrası mutlaka bildirim yapılması gerekmektedir.İş Kazası Bildirimi Niçin Yapılır?
İş kazası bildirimi tanımı itibariyle iş kazasının kanun kapsamında korunan haklarının bildirim işlemine denilmektedir. Herhangi bir işverene tabi olarak çalışanların iş kazası yaşamaları halinde bildirim işverene ait olmaktadır. İşveren kanun dahilinde tanınmış süreler dahilinde usulüne uygun olacak bir şekilde durumu gerekli yerlere bildirmek zorundadırlar. İş kazası bildirimi yapmayan işverenler için ise Sosyal Güvenlik Kurumu SGK tarafından cezai yaptırım uygulanmaktadır. Aynı zamanda iş kazasının meydana gelişinde işverenin kusurlu olması halinde hukuk açısından da işveren çeşitli cezalar alabilecektir. İş kazası bildiriminin yapılması en temelde iş kazasına uğramış olan sigortalının Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından sunulmuş olan hizmetlerinden yararlanması için yapılmalıdır. İş kazasına uğramış olan kişi kaza sonucunda vefat etmişse bu durumda iş kazası bildirimi yapılmadan SGK’dan iş kazası sebebiyle kurum tarafından sağlanan hizmetlerden işçinin yakınları yani mirasçıları yararlanamazlar. SGK tarafından yardım yapılması için söz konusu iş kazasının yardım gerektirecek ölçü kapsamında olması gerekmektedir. Bu açıdan küçük ve önemsiz olan kazalar, örnek olarak parmak kanaması, ufak çizilme ve benzeri durumlar için SGK tarafından yardım yapılmamaktadır.İş Kazası Bildirimi Nereye Yapılır?
İş kazasının meydana gelmesi halinde iş kazası bildirimi yapılması için yükümlü olanlar en kısa süre içerisinde yetkili kolluk güçlerine haber vermelidirler. Daha sonra kanunda belirtilmiş olan süreler dahilinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na da haber verilmelidir. Şayet ortada özel istihdam bürosu ile sağlanmış olan geçici bir iş bulunuyorsa bu durumda iş kazası durumundan özel istihdam bürosunun da haberdar edilmesi gerekir. Yaşanan iş kazası iş veren tarafından bilinmediği halde durum öncelikle işverene bildirilmelidir. Çok yapılı şirket gibi işlerde bu bildirim ustabaşı, sorumlu personel müdür ya da genel müdüre bildirilmelidir. Çünkü bildirim işveren ya da işveren temsilcisi tarafından SGK’ya yapılacaktır.İş Kazası Bildirimi Nasıl Yapılır?
İş kazası bildiriminin yapılması Sosyal Güvenlik Kurumu’na iki türde yapılmaktadır. Öncelikli olarak bildirimin yapılması Sosyal Güvenlik Kurumu internet sayfasından elektronik ortamdan yapılmaktadır. Diğer bir yöntem ise kuruma doğrudan yazılı olarak başvuru yapılması şeklindedir. İki başvuru da kabul edilmesine karşılık iş bildirimi için internet yolunun tercih edilmesi daha hızlı bildirim yapmayı sağlamaktadır. Elektronik ortamdan bildirim yapmak için kullanıcı kodunun ve e-bildirge şifresine sahip olmak gerekmektedir. Yazılı başvuru ise iş kazası bildirimi dilekçesi yazılarak kuruma verilmektedir.İş Kazası Bildirim Süresi Kaç Gündür?
İş kazası bildirim süresi özellikle SGK tarafından hakların sağlanması için önemlidir. İş kazası bildirim süreleri çalışanın sigortalı olduğu alana göre farklılık göstermektedir. Sigortalı olan kişi 5510 sayılı kanun 4A kapsamında çalışıyor ise bu durumda bildirim işveren tarafından yapılmalıdır ve işveren iş kazasının meydana geldiği günden sonraki 3 gün içerisinde bildirim yapabilmektedir. Aynı kanun dahilinde muhtar ya da kendi hesabına çalışmakta olan kimseler ise iş kazası bildirimlerini kendileri yapmak durumundadırlar. Bunun için de iş kazası sonucu meydana gelen rahatsızlığın geçmesi beklenebilir ve bu rahatsızlığın geçmesinden 3 gün sonrasında iş kazası bildirimi yapılabilmektedir. İnşaat gibi alanlarda çalışan işçilerin kazaya uğraması sonucunda ise onlardan sorumlu olanlar şantiye şefi olduğu için kazanın meydana geldiği an hemen bildirim yapılması gerekmektedir. Bu alana inşaat, maden, su altı işleri ve ağır sanayi iş kolları girmektedir. Şantiye şefleri için 3 günlük süre uygulanmamaktadır. Hafta sonunda meydana gelen kazalar için de hafta sonu resmi süreye dahil edilmektedir.İş Kazasının Kapsamı Nedir?
5510 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu kapsamında iş kazasının tanımı yapılmaktadır. İş kazasının genel bir tanımını yapmak gerekir ise; hem çalışanların hem de iş yerinin ortak paydada buluştuğu olumsuz durumlara verilen isimdir. Kanuna göre iş kazası kapsamındaki durumlar ise şöyle belirtilmektedir:- Sigortalının iş yeri sınırları içerisindeyken başına gelen olumsuz durumların hepsi iş kazası olarak tanımlanmaktadır.
- İşverenin yürüttüğü bir iş yüzünden eğer çalışan kaza yapar ise bu iş kazasıdır.
- Bir sigortalı eğer işvereni tarafından başka bir yere çalışmak üzere gönderilir ise; o sırada asıl işini yapamıyor olsa dahi kaza geçirdiğinde iş kazası kapsamına girmektedir.
- Emziren annelerin çocuklarına süt vermek için ayırdıkları zaman diliminde geçirdikleri kazalar iş kazası kapsamındadır. Aynı kanunun 4/a maddesinde bu durum belirtilmiştir.
- İşverenin verdiği taşıt ile beraber bir iş için yapılan seyahat süresince meydana gelebilecek herhangi bir kaza iş kazası olarak adlandırılmaktadır.
İş Kazası Sigortasına Tabi Olan Çalışanlar Kimlerdir?
İş kazası sigortası olan çalışanların listesi aşağıdaki gibidir:- 4A sigorta kolu kapsamında çalışanlar iş kazası sigortası kapsamındadır.
- 4B kapsamındakiler iş kazası sigortasına kapsamına girmektedir.
- Ek 5 tarım sigortası kapsamında prim ödemesi yapmış olan çalışanlar iş kazası kapsamındakilere dahildir.
- İş kazası sigortası kapsamına tutuklular ve hükümlüler de girmektedir.
- İŞKUR kursiyerleri iş kazası sigortasına tabidir.
- İntörn öğrenciler iş kazası sigortasının kapsamına girmektedirler.
- Stajyerler çalışma saatleri içerisinde iş kazası yaşadıklarında sigortaya tabidirler.
- Malul aylığı bağlanan ve 4A veya 4B kapsamında çalışanlar sigorta kapsamındadır.
İş Kazası Yaşanması Durumunda Sağlanan Haklar Nelerdir?
İş kazası yapanlara tanınan haklar aşağıda belirtilmiştir:- Geçici iş göremezlik ödeneği bağlanabilmektedir.
- Yapılan kazaya bağlı olarak sürekli iş göremezlik geliri verilebilmektedir.
- İş kazası sonucu bir ölüm gerçekleşmiş ise bu durumda yakınlarına gelir bağlanmaktadır.
- İş kazası yaşayıp ölen sigortalıların yakınlarına cenaze ödeneği, kız çocuklarına gelir bağlanır ise evlenme ödeneği verilmektedir.
İş Kazası Bildirim Formunda Hangi Bilgiler İstenmektedir?
Bildirim formunda yer alması gereken bilgiler şu şekildedir:- İş yerinin bulunduğu il
- İş yerinin sicil numarası
- Bağlı bulunulan vergi dairesinin adı
- Telefon, fax, unvan, adres gibi iş yeri bilgileri
- Erkek, kadın, çocuk, stajyer/çırak, özürlü, eski hükümlü, hükümlü, terör mağduru be genel toplam olmak üzere işçi sayıları ayrıntılı şekilde istenmektedir.
- Kaza gününde iş yerindeki varidya başlangıç ve bitiş saati
- Kaza sonrasında iş yerinin durumu
- Bildirimi yapanın kimlik bilgileri
İş Kazası Kaydı Oluşturulurken Hata Alınmasının Nedenleri Nelerdir?
İş kazası bildiriminde yaşanabilecek hataların sebepleri şunlardır:- SGK sistemi ile ilgili yaşanan bir problem kaynaklı olabilmektedir.
- Bildirim formuna bilgilerin eksik girilmesinden kaynaklanabilmektedir.
- Yeni işe giren kişilerde yaşanan bir durum olmaktadır.
İş Kazasını Bildirmeme Cezası Ne Kadardır?
3 iş günü içerisinde bildirimi yapılmayan iş kazaları için tehlike sınıfına ve çalışan sayısına bağlı olarak idari para cezası alınmaktadır. Bu idari para cezalarının örnekleri ise şöyledir:- Az tehlikeli bir iş kazası eğer 10’dan az çalışanı olan bir işletmede gerçekleşmiş ise; 3.825 TL ceza kesilmektedir. 10 ile 49 kişi arasında bir çalışan olması durumunda ceza tutarı değişmemektedir. Ancak işletmenin 50 ve üzerinde çalışanı olduğunda alınan tutar 5.737 TL’ye çıkmaktadır.
- 10’dan az çalışanı olan bir iş yerinde yaşanan tehlikeli kazaların zamanında bildirilmemesi durumunda 4.781 TL idari para cezası kesilmektedir. 10 ile 49 arası çalışanları olması durumunda 5.737 TL, 50 ve üzeri çalışanları olması durumunda ise 7.650 TL ceza kesilmektedir.
- Çok tehlikeli olan iş kazaları için belirlenen geç bildirim cezaları; 10’dan az çalışanı olan işletmelerde 5.737 TL, 10 ile 49 arası çalışanı olanlarda 7.650 TL, 50 ve üzeri çalışanı olanlarda ise 11.475 TL’dir.
Bildirim Yapılması Gereken İş Kazaları Hangileridir?
Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirimi yapılması gereken iş kazaları aşağıda sıralanmıştır:- Yaşanan burkulma olaylarının bildirimi yapılmalıdır.
- İncinmeler için bildirimde bulunmak gereklidir.
- Kırık durumlarında iş kazası bildirimi yapılmalıdır.
- İş kazası bildirimi yapılması gereken durumlardan biri de kalp krizidir.
- Beyin kanaması geçiren çalışanlar için iş kazası bildiriminde bulunulması gereklidir.
- Mesai saatleri içerisinde ani bayılma problemi yaşayan çalışanlar için iş kazası bildirimi yapılmalıdır.
- Sinir krizi geçirilmesi iş kazası bildirimi yapılması gereken durumlardan biridir.
Bir Kazanın İş Kazası Olup Olmaması Kararı Neye Göre Verilmektedir?
İş müfettişlerinin başlattıkları soruşturma kapsamında yaşanan olayın bir iş kazası olup olmadığı konusunda karara varılabilmektedir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş müfettişleri eğer durumun bir iş kazası olmadığını tespit eder ise; yapılmış olan ödemeler Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından tahsil edilmektedir.İş Kazası Bildiriminden Sonra İş Yeri Denetlenir Mi?
İş kazası bildirimi yapıldıktan sonra ilgili iş yerine denetlemesi için bir müfettiş gönderilmemektedir. Bu uzun süredir yanlış bilinen bir durumdur ve iş kazası yaşanan iş yerlerinin müfettiş tarafından denetlendiğini sanan birçok iş yeri sırf bu yüzden iş kazası bildiriminde bulunmamaktadır. Sadece iş kazalarının gerçekleştiği iş yerlerinin denetimi yapılmaktadır.
Editör: TE Bilisim