Herhangi bir işte çalışmadığı halde sosyal güvenlik alanında sunulan hizmetlerden yararlanmak ve emekli olabilmek için isteğe bağlı sigortalı olmak ve şartları merak ediliyor. İsteğe bağlı sigorta primleri düzenli olarak ödenmesi halinde kişilerin emekli olmaları mümkün olmaktadır.

İsteğe Bağlı Sigortalılık Nedir?

Türkiye’de kişilerin sosyal güvenlik alanındaki ihtiyaçlarının karşılanması, sağlık haklarından yararlanması ve belirli emeklilik şartlarını taşıdıktan sonra emekli olabilmesi için Sosyal Güvenlik Kurumu çatısı altında sigortalılık yürütülmektedir. Genel hatları ile 4A SSK, 4B Bağkur ve 4C Emekli Sandığı statülerinden sigorta ve emeklilik hakkı elde edilmektedir. 4A kapsamında olanlar özel sektörde bir işverenin yanında çalışanlar, 4C kapsamında olanlar devlet kurumlarında çalışan memurlar, 4B kapsamında olanlar ise kendi işlerini yapan kimselerden oluşmaktadır. Her statünün emeklilik şartları farklılık taşıyabilmektedir. Ancak temelde sosyal güvenlik alanında sigorta statüsü elde etmek için temel nokta iş yaşamında bulunuyor olmak olsa da her durumda iş yaşamında yer almak mümkün olmayabilmektedir. Özellikle ev hanımları gibi kesimlerin iş yaşamında rol almadıkları göz önünde tutulduğunda bu durumda kişilerin emeklilik haklarını kaybetmemeleri için isteğe bağlı sigortalılık hakkı kendilerine tanınmaktadır. Ev hanımlarının dışında ay içinde 30 günden az çalışan kimselerin de dahil olabileceği isteğe bağlı sigortalılık, 4B statüsünde olduğu için isteğe bağlı Bağkur’lu olarak da bilinmektedir.

İsteğe Bağlı Sigorta Tanımı Nedir?

Zorunlu sigorta olmak için gerekli şartların sağlanmadığı ya da aranmadığı durumlarda veya bu şartların sonradan yitirilmesi yüzünden sigortalılık kapsamına girmeyen, ay içinde 30 günden az çalışmakta olan ya da tam gün çalışamayan, sosyal güvenlik kanunlarına tabi olarak çalışması bulunmayan kimselerin malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarının primleri ve genel sağlık sigortası primlerinin kendilerinin ödenmesi koşuluyla emeklilik için ön görülmekte olan prim ödeme gün sayılarını tamamlayarak emekli olma hakkının tanınmasına isteğe bağlı sigortalılık denilmektedir. Söz konusu 5510 sayılı kanun çerçevesinde isteğe bağlı sigortalılık kişilerin kendi istekleri kapsamında prim ödenmesi suretiyle uzun vadeli sigorta kollarına ve aynı zamanda genel sağlık sigortasına dahil olmalarını sağlamakta olan sigortadır. İsteğe bağlı sigortaya giriş yapanlar Bağkur kapsamında olurlar ve Bağkur şartları ile özellikleri kendileri için geçerli olur.

İsteğe Bağlı Sigortalı Olma Şartları Neler?

İsteğe bağlı sigortalı olmak için belirli şartların yerine getirilmesi gerekmektedir. İsteğe bağlı sigortalı olma şartları şu şekildedir;
  • Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak,
  • Türkiye’de ikamet etmek,
  • 5510 sayılı kanun çerçevesinde zorunlu sigortalı olarak çalışmayı gerektirmeyecek durumda olmak ya da sigortalı olarak çalışılmasına rağmen ay içinde 30 günden az çalışıyor olmak,
  • Herhangi bir sigortalılık nedeniyle aylık bağlanmamış olması,
  • 18 yaşını doldurmuş olmak gerekmektedir.
Bu şartların sağlanması sonrasında isteğe bağlı sigortalılık girişi yapılmaktadır.

İsteğe Bağlı Sigortada İkamet Şartı Nedir?

İsteğe bağlı sigortalılık ikamet konusunda bazı istisnaları içermektedir. Aranan genel şartlar arasında her ne kadar Türkiye’de ikamet etme şartı talep ediliyor olsa da bu durumun tam olarak anlaşılması gerekmektedir. 5510 sayılı kanun ve sosyal sigorta işlemleri yönetmeleri kapsamında 2008 sonrasında isteğe bağlı sigortalılık girişi yapılması için Türkiye’de ikamet şartı gerekmektedir. İsteğe bağlı sigorta işe giriş bildirgesinde beyan edilmiş ve belirtilmiş olan ikamet adresinin Türkiye olması ise ikamet etme şartı için yeterli olmaktadır. Türkiye ile uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi imzalamamış olan ülkelerde iş üstlenmiş işverenler tarafından yurt dışındaki işlerde görev almak üzere götürülmüş olan Türk işçiler ve uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi yüzünden yurtdışından da Türkiye’ye isteğe bağlı sigortaya devam etme izni olanlar için ise Türkiye’de ikamet şartı aranmamaktadır. 2008 tarihinden itibaren ise sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde iş üstlenmiş işverenler tarafından işlerde çalışmak üzere götürülmüş olan sigortalıların kısa vadeli ve genel sağlık sigortası primleri de işverenler tarafından ödeneceği için Türkiye’de ikamet etme şartının dışında isteğe bağlı sigortalı olmak için aranmakta olan diğer şartların yerine getirilmesi halinde başvuru kapsamında takip eden günden itibaren isteğe bağlı sigorta kapsamına girebilmektedirler. Bu sigortalılardan genel sağlık sigortası primi dışında yüzde 20 oranında isteğe bağlı sigorta primleri alınmaktadır ve bu şekilde ödenmekte olan isteğe bağlı sigortalılık süreleri de 5510 sayılı kanun kapsamında sigorta olarak değerlendirilmektedir. Bu kapsamda isteğe bağlı sigortalı olmayı isteyenler, isteğe bağlı sigorta giriş bildirgeleri ile işyerlerinin de bağlı bulunduğu sosyal güvenlik il müdürlüklerine başvuru yapabilmektedirler.

İsteğe Bağlı Sigortalı Kimler Olabilir?

İsteğe bağlı sigortalı olacaklar şu şekilde sıralanabilir;
  • Ceza infaz kurumları ve tutukevlerinin tesis atölye ve benzeri ünitelerinde çalıştırılmakta olan hükümlü ve tutuklu olanlar,
  • Çırak adayı, çırak ve işyerlerinde mesleki eğitim görmekte olan öğrenciler, meslek lisesinde okurken ya da yüksek öğrenim esnasında zorunlu staja tabi olanlar,
  • Türkiye İş Kurumu İŞKUR tarafından düzenlenmiş olan meslek edindirme ve geliştirme kurslarına katılanlar,
  • Kamu idarelerinde çalışmaktayken iş sözleşmesi askıya alınanlar,
  • İşsizlik ödeneği alanlar, iş sözleşmesi sona ermiş olmakla birlikte grev, ücretsiz izin ve işçinin mevsim ya da iş sonu bıraktığı işine yeni mevsimde devam edecek olması yüzünden iş sözleşmesi askıda bulunanlar,
  • Kendi çalışmalarından ötürü aylık almayarak vefat eden sigortalıdan dolayı ölüm aylığı alanlar,
  • Bu hallerin dışında bahsedilen şartları taşıyanlar isteğe bağlı sigortalı olabilmektedir.
Burada belirtilmesi gereken nokta ayrıca isteğe bağlı sigortalı olmak için aranmakta olan şartları taşıyan yabacı uyruklu kimselerin de Türkiye’de yerleşik olduklarını belgelemeleri halinde isteğe bağlı sigortalılık kapsamına girebildikleridir. Türkiye’de yerleşik olma sürelerinin 1 yılı geçen yabancılar genel sağlık sigortalısı olabilmekte ve prime esas günlük kazancın yüzde 20’si oranında prim ödemektedirler. Bir yılın dolması sonrasında sigortalılığın devam etmesi halinde ise yabancı uyruklular yüzde 32 oranında prim ödemektedirler.

İsteğe Bağlı Sigortalılık Primleri ve Ödemesi Nasıl?

İsteğe bağlı sigorta primleri 5510 sayılı kanun çerçevesinde belirlenmiştir. Buna göre prime esas kazancın alt sınır ve üst sınırı arasında, sigortalı tarafından belirlenmiş prime esas aylık kazancın yüzde 32’sine denk gelmektedir. Bu kısmında yüzde 20’si malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi olurken yüzde 12’si de genel sağlık sigortası primi olmaktadır. İsteğe bağlı sigortalı kapsamına girenler bakmakla yükümlü olan kişi olsalar dahi genel sağlık sigortalısı sayılmaktadırlar ve her ay ödenecek primlerden genel sağlık sigortası kesintisi de yapılmaktadır. Yabancı ülke vatandaşları ise bir yılı doldurmadan sağlık haklarından yararlanamamaktadır. İsteğe bağlı sigortası primleri bahsedilen tutarlar dahilinde sigortalı olan tarafından belirlenmektedir ve her yıl prime esas teşkil eden kazanç asgari ücret üzerinden belirlendiği için her yıl ödenmekte olan prim tutarları da artmaktadır. Bağkur kapsamında özellikle yatırılan prim tutarları çok önemli olduğundan isteğe bağlı sigortalılık taşıyanlar yüksek prim ödemeye dikkat etmelidirler çünkü bu halde emekli olduklarında daha fazla emekli aylığı alabileceklerdir. En düşük seviyeden aylık prim ödeyerek isteğe bağlı sigortalılık emekliliği elde edenler ise düşük emekli aylığı alacaklardır. Primlerin düzenli ödenmesi ve sigortalılığın devam etmesi için borç bulunuyorsa bunların da kapatılması gerekmektedir.
Editör: TE Bilisim